Antik Güzellik İdeallerinden Günümüz Medya Algısına: Nihal Candan Tragedisi, Medya Kullanımı ve Sanat Eğitiminin Önemi
Bugün, çok genç yaşta vefat eden Nihal Candan'ın ölüm haberini aldığımızda derin bir üzüntü yaşadık. Bu haberin ardından, hepimizin başını iki eli arasına alıp düşünmesi gerektiğine inanıyorum. Toplum olarak nasıl bu denli bir linç kültürüne sürüklendik? Gençlerimiz, medyanın olumsuz etkisiyle neden bu kadar yanlış güzellik ve estetik algılarına maruz kalıyor? Ve nasıl oluyor da bu algılar, onları hayatlarını kaybedecek noktaya kadar götürebiliyor?
Günümüzde medya, özellikle genç bireyler üzerinde idealize edilmiş bir güzellik ve estetik anlayışı inşa etmektedir. Bu dar ve gerçeklikten uzak algı, gençlerin bedenlerini sorgulamalarına, kendilerini yetersiz hissetmelerine ve çoğu zaman çok erken yaşta estetik müdahalelere yönelmelerine neden olmaktadır. Sonuç olarak beden algı bozuklukları, yeme bozuklukları ve psikolojik rahatsızlıklar yaygınlaşmakta; bireyin özsaygısı ciddi biçimde zedelenmektedir. Oysa sağlıklı bir toplumsal yapı, bireyin fiziksel görünümünden çok, psikolojik iyilik halini ve öz değerini öncelemelidir.
Bu olumsuz etkilerden korunmak için şu önerileri sıralayabiliriz:
*Medya Okuryazarlığı Geliştirilmeli:
Sosyal medya kullanımı bilinçli hale getirilmeli. Gençler, medyada sunulan içerikleri eleştirel bir gözle değerlendirmeyi öğrenmeli; görünenle gerçeğin her zaman aynı olmadığını bilmelidir.
*Gerçekçi Rol Modeller Teşvik Edilmeli:
Sadece fiziksel görünümüyle öne çıkan değil, yetenekleri, karakteri ve başarılarıyla örnek olan kişilerin görünürlüğü artırılmalıdır.
*Aile ve Eğitim Kurumlarının Desteği Ön Plana Çıkarılmalı:
Aileler ve öğretmenler, gençlerin özgüven gelişimini desteklemeli, dış görünüşten çok içsel değerleri ön plana çıkarmalıdır.
*Psikolojik Destek Erişilebilir Olmalı:
Beden algı bozukluğu gibi durumlarda erkenden profesyonel destek almak, uzun vadeli psikolojik sorunların önüne geçebilir.
*Sanat Eğitimi ile Estetik/Güzellik algıları bilinçli edinilmeli.
Sizlere altını çizerek bahsetmek istediğim temel madde bu olacak; çünkü küçük yaşlarda sanat eğitimi almak, çocukların duygusal ve bilişsel gelişimini destekleyerek, özgüven ve özfarkındalıklarının erken dönemde güçlenmesini sağlar. Araştırmalar, sanatla erken dönemde ilgilenen bireylerin, medyanın dayattığı gerçek dışı güzellik ve başarı algılarına karşı daha dirençli olduğunu göstermektedir (Winner, Goldstein, & Vincent-Lancrin, 2013). Sanat eğitimi, çocukların empati yeteneklerini artırır ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirerek, sosyal baskılara karşı daha sağlam durmalarına yardımcı olur (DeMoss & Morris, 2002). Böylece, gençlik döneminde yaşanabilecek psikolojik sorunların önlenmesinde önemli bir koruyucu faktör olarak öne çıktığı görülmektedir.
Sanat tarihinde güzellik ve estetik anlayışı kültürden kültüre ve dönemden döneme önemli değişiklikler göstermiştir. İlkçağ Anadolu’sunda Kibele figürü, doğurganlık ve bereketi simgeleyen güçlü, şişman bir kadın tasviriyle doğanın ve yaşamın kaynağı olarak betimlenmiştir (Bildirici, 2015). Antik Yunan döneminde ise estetik anlayış, simetri, orantı ve ideal beden ölçülerine dayanan Venüs/Afrodite figürüyle temsil edilmiştir. Venüs, gençlik, güzellik ve aşk tanrıçası olarak, daha zayıf ve idealize edilmiş bir güzellik kavramını yansıtmıştır (Neer, 2012). Bu değişim, güzelliğin algılanışında fiziksel idealin öne çıktığı bir geçişi simgeler. Günümüzde ise bu ideal sürekli değişmekte ve medyanın etkisiyle farklı güzellik standartları gündeme gelmektedir.
Çok severek takip ettiğim Türk biyolog, sinirbilimci, akademisyen ve yazar Prof.Dr. Sinan Canan ‘Sanat Beynimizi Nasıl Şekillendirir?’ videosunda; sanatın, beynin insular korteks gibi duygusal farkındalık ve özbilinçle ilişkili bölgelerini aktive ettiğinden bahsediyor. Bu sayede empati, duygusal düzenleme ve kendini anlama becerilerimizin geliştiğini, ayrıca sanat sayesinde beynin nöroplastisite özelliğinin tetiklenerek zihinsel esnekliğimizin arttığından bahsediyor. Yani sanat, hem psikolojik hem bilişsel sağlığı destekleyen çok güçlü bir araç. (bahsedilen video linki ‘Referanslar’da eklenmiştir)
Sonuç olarak, medyanın gençler üzerinde yarattığı yanlış estetik ve güzellik algıları, psikolojik ve fiziksel sağlığı olumsuz etkileyebilmektedir. Bu olumsuzlukların önüne geçmek için erken yaşlarda sanat eğitimi büyük önem taşır; çünkü sanat, bireylerin özgüvenini artırır, eleştirel düşünme yeteneklerini güçlendirir ve kendilik algısını olumlu yönde şekillendirir. Ayrıca, sanatın nörobilimsel etkileri, beynin duygusal ve empatik işlevlerini destekleyerek gençlerin psikolojik dayanıklılığını artırır. Bu nedenle, sanatın eğitim ve psikolojik destek süreçlerinde etkin kullanılması, sağlıklı bireyler yetiştirmek adına vazgeçilmezdir.
REFERANSLAR
Bildirici, F. (2015). Kibele Kültü ve Anadolu Sanatı. Sanat Tarihi Dergisi, 24(2), 45-58.
Canan, S. (2019). İnsanlık 2.0: İnsan, bilgi ve gerçeklik üzerine denemeler. Tuti Kitap.
Chatterjee, A., & Vartanian, O. (2014). Neuroaesthetics. Trends in Cognitive Sciences, 18(7), 370–375. https://doi.org/10.1016/j.tics.2014.03.003
Neer, R. T. (2012). The Emergence of the Classical Style in Greek Sculpture. University of Chicago Press.
-Bahsedilen video linki- https://youtu.be/PcA4IFST-so?si=QMVvnNxg9vj_pxGq